استفاده از مدل بازار برای محاسبه بازده غیر عادی سهام با محدودیتهایی مواجه است. از جمله R2 ناشی از رگرسیون R i,t و R m,t برای برآورد پارامترهای مدل بازار یعنی (a و B) در ایران بسیار ناچیز است و قابلیت اتکا نتایج حاصل از برآورد مدل بازار با ابهام روبروست.
از این رو به جای بازده مورد انتظار سهام بر اساس مدل بازار از بازده مورد انتظار که بر اساس مدل بازار که از بازده واقعی بازار استفاده شده است.
که:
R m,t = R i,t
R m,t = بازده واقعی بازار
R i,t = بازده مورد انتظار سهم i
روش سوّم: بازده غیر عادی با بهره گرفتن از مدل (CAPM )
برای محاسبه بازده غیر عادی که از مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایهای به دست آمده به شرح زیر است:
E® i,t – r i,t = R i,t
که :
Ri,t : بازده غیر عادی سهم i در زمان t است.
ri,t : بازده واقعی سهم i در زمان t است.
E® i,t : بازده مورد انتظار سهم i در زمان t است.
هر یکی از متغیرهای بازده غیر عادی که از مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایهای به دست آمده به شرح زیر است.
که :
P1 : قیمت سهام در پایان دوره مالی
p. : قیمت سهام در ابتدای دوره مالی
div. : سود سهام به دست آمده دوره قبل
و E ® i,t به صورت مقابل محاسبه میگردد:
E®i,t = r f + β i (r m – r f)
که :
E® i,t : بازده مورد انتظار سهم i در زمان t است.
rf : بازده بدون ریسک است.
β i : ریسک سیستماتیک سهم i است.
rm : بازدهی بازار
rf : صرف ریسک است.
مفاهیم سود در حسابداری
سود یکی از اقلام مهم و اصلی صورتهای مالی است که در نوشته های مختلف کاربردهای متفاوت دارد. معمولاً سود به عنوان مبنایی برای محاسبه مالیات، عاملی برای تدوین سیاست پرداخت سود تقسیمی، راهنمایی برای سرمایه گذاران و تصمیم گیری و عاملی برای پیش بینی در نظر گرفته
می شود. یکی از کاربردهای اصلی سود، استفاده از آن به عنوان ابزاری برای پیش بینی است که افراد را در امر پیش بینی سودها و رویدادهای اقتصادی آینده یاری می کند. در واقع ثابت شده است که برای
پیش بینی مقادیر هر نوع سود می‌توان از مقادیر سود در گذشته استفاده کرد.
نتیجه تحقیقات نشان میدهد که برای پیش بینی سود آینده، سود عادی یا جاری نسبت به سود خالص برتری دارد. سود شامل نتیجههای «عملیاتی یا سود عادی» و نتیجههای «غیر عملیاتی یا سود و زیان غیر عملیاتی ناشی از رویدادهای غیر مترقبه» می شود که مجموع آن ها برابر است با سود خالص (بلکوئی، ۱۳۸۱، ۵۲۴).
مفهوم سود حسابداری در بیانیه شماره یک هیئت استانداردهای حسابداری مالی[۱۹] فرض شده که سود حسابداری معیار خوبی برای ارزیابی عملکرد واحد تجاری است و می تواند برای پیش بینی گردش آتی نقدی مورداستفاده قرار گیرد. دیگر صاحب‌نظران فرض می‌کنند که سود حسابداری از لحاظ کلی، اطلاعاتی مربوط در مدلهای تصمیم گیری سرمایه گذاران و اعتباردهندگان محسوب می شود. امّا اعتبار این فرضیات از طریق تحقیقات مشاهدهای تأیید نشده است. برخی دیگر از پژوهشگران حسابداری اظهار داشته اند که استفادهکنندگان از گزارشهای سود باید توجه داشته باشند که تنها در صورتی سود حسابداری قابل درک و استفاده است که نحوه اندازه گیری و قواعد عملیاتی مربوط به آن نیز روشن باشد (شباهنگ، ۱۳۸۷، ۱۰۰).
تجزیه و تحلیل دقیق از مفاهیم و اهداف سود ویژه به روشنی بیان می کند که یک مفهوم واحد شاید به خوبی نتواند منظور خاصی را جوابگو باشد و نمیتواند برای کلیّه اهداف کافی باشد بنابرین، برای ارائه سود دو دیدگاه وجود دارد که عبارت است از:
-
- مفهوم واحد سود به نحوی که در برگیرنده اکثر اهداف باشد.
- چندین رقم سود خالص به وضوح مشخص گردد تا دو رقم بتواند منظور خاص را تأمین کند.
هر دو دیدگاه دارای مشکلات مربوط به خود است، هدف اصلی گزارشگری سود تهیه اطلاعات مفید برای افراد نیازمند به گزارشگری مالی است. امّا برای درک بهتر، باید اهداف به طور مشخص بیان شود (پارساییان و جهانخانی، ۱۳۸۸،۳۹۰).
شاید بتوان گفت که سود یکی از مفاهیمی است که حسابداری از اقتصاد به عاریت گرفته است. اگر چه از دیدگاه اطلاعاتی مفهوم سود، بیشتر فعّالیّتهای حسابداری را توصیف می کند امّا از لحاظ ملاک اندازه گیری بنیادی کماکان مورد تردید است. بر اساس مفروضات بازار کالای سرمایه، تحقیقات علمی نیز مؤید این دیدگاه است که سود حسابداری محتوای اطلاعاتی دارد (اسماعیلی، ۱۳۸۵، ۲۷).
مک نیل[۲۰] (۱۹۳۹) در بخشی پیرامون سود واقعی مینویسد: «در حسابداری یک تعریف درست از سود وجود دارد و آن این است که سود، افزایش در ثروت خالص و زیان، کاهش در ثروت خالص است.»
این تعریف اگر چه تعریف یک اقتصاددان می‌باشد، امّا مختصر، مفید، عینی و به صورت ریاضی هم قابل ارائه می‌باشد و باید گفت این یک ایدهآل دست نیافتنی نیست.
انتقاد از سود حسابداری
برخی از انتقادهای وارده بر سود حسابداری در فرم سنتی آن به شرح زیر است:
-
- مفهوم سود حسابداری تا کنون به وضوح فرموله و مدون نشده است.
-
- مبانی تئوریک مناسبی برای محاسبه و ارائه سود حسابداری وجود ندارد.
-
- رویه‌های متداول حسابداری، عدم ثبات روش اندازه گیری سود دوره‌ای را در شرکت‌های مختلف مجاز می شمارد.
-
- پدیده تغییر سطح قیمت‌ها، مفهوم سود اندازه گیری شده بر حسب قیمت‌های تاریخی را کم اثر می‌کند.
- اطلاعات دیگری ممکن است برای سرمایه‌گذاران و سهام‌داران در اتخاذ تصمیمات سرمایه‌گذاری مفیدتر باشد (شاه علیزاده، ۱۳۹۱، ۲۹).
سود و بازده غیرعادی سهام
از دهه ۹۰ میلادی تا کنون پژوهش‌های کاربردی بیشتری در مورد تأثیر متغیرهای حسابداری همچون سود تقسیمی، درجه اهرم مالی، وجوه نقد عملیاتی، رشد سود هر سهم و نسبت بدهی بر بازده غیرعادی آتی سهام برای تحلیلگران مالی و سرمایه گذاران انجام گرفته و به این نتیجه رسیدند، این متغیرها بر بازده غیرعادی آتی سهام مؤثر هستند. در ایران نیز پژوهش‌های انجام شده بیانگر این هستند که بین تغییرات غیرمنتظره سود و تغییرات غیرعادی بازده سهام رابطه مثبت معناداری وجود دارد، از سوی دیگر بین آنتروپی اقلام ترازنامه و صورت حساب سود و زیان و تغییرات قیمت سهام رابطه معناداری وجود دارد. بنابرین ملاحظه می‌شود، متغیرهای حسابداری از جمله سود تقسیمی، جریان‌های نقدی، درجه اهرم مالی، ارزش بازار شرکت و تغییرات غیرمنتظره سود دارای محتوای اطلاعاتی بوده و به واکنش بازار منجر می‌شوند. خرید سهام شرکت‌های جدیدالورود، نسبت به سایر شرکت‌ها فرآیندی مخاطره آمیز است؛ زیرا به دلیل عدم سابقه معاملاتی، اطلاعات تاریخی مربوط به آن ها اندک است (فیس[۲۱]، ۱۹۹۸).
