وضعیت رعایت بهداشت دست توسط کارکنان بهداشتی در جهان و ایران
شستن دست‌ها برای مراقبت یا معاینه نوزادان، بسیار ضروری‌ و به دلیل آسیب پذیرتر بودن این گروه سنی، دارای اهمیت بیشتری است. در زمان معاینه نوزادان به ویژه نوزادانی که در بخش های ویژه نوزادان بستری هستند، باید دست‌ها تا آرنج ضدعفونی شوند، چراکه هر چه سن فرد کمتر باشد، احتمال آسیب‌پذیری وی بیشتر است. همان گونه که بیشترین احتمال مرگ‌ها در ۲۴ ساعت اول زندگی فرد،‌ هفته اول و به ترتیب زمان‌های بعدی است و این نشانگر آسیب‌پذیری بالای افراد در سنین کم و نوزادی است و باید به منظور ارتقای فرهنگ شست و شو یا بهداشت دست، بیماران یا والدین نوزاد قبل از معاینه و بررسی توسط تیم درمانی، از رعایت بهداشت دست توسط تیم درمانی خود اطمینان حاصل کنند(۷).

درحالی که عفونت‌های بیمارستانی یک مشکل جدی در مراکز بهداشتی - درمانی است، پژوهش‌ها در کشور نشان می‌دهند در خوشبینانه‌ترین حالت تنها ۴۰ درصد ارائه‌دهندگان خدمات درمانی، بهداشت دست را به صورت کامل رعایت می‌کنند(۱۷)
بر اساس تحقیقات دیدیئر^[۶] (۲۰۱۱) و همکاران، رعایت بهداشت دست در بیمارستانها بسیار ضعیف توصیف شده است(۲). در یک بررسی که توسط زندیه (۲۰۱۲) و همکاران در دانشگاه علوم پزشکی همدان بر روی پرسنل اتاق عمل انجام شد یافته ها نشان داد که میانگین رعایت بهداشت دست ۵۳ درصد بود، کمترین مواردی که در بهداشت دست رعایت می‌شد، شستشوی دستها با آب و صابون قبل از مراقبت (۴/۴ درصد) و بعد از مراقبت (۵/۱۲درصد) و شستشوی دست‌ها بعد از خروج دستکش (۸/۱۰درصد) بود و اکثریت افراد (۹/۶۷ درصد) حین مراقبت دستکش می‌پوشیدند(۳۴).
در مطالعه صمدی پور و همکارانش در بیمارستانهای سبزوار و در بخش‌های مختلف در سال۸۷ میانگین رعایت بهداشت دست ۶/۲۲ درصد ذکر شده است (۳۲). عسگریان (۲۰۰۸) در مطالعه ای تحت عنوان ” بهداشت دست در کارکنان مراقبت سلامتی ایران ” اشاره می‌کند آگاهی کارکنان پرستاری در مورد احتیاطات استاندارد کافی نیست، چون برخی از آنان معتقدند که با پوشیدن دستکش، نیازی به شستن دست نیست (۴۰).
مطالعه‌ای توسط لبوویک^[۷] (۲۰۱۳) و همکارانش در سال۲۰۱۳ در کانادا انجام شدکه در
آن میزان رعایت بهداشت دستها در بیمارستانهای آموزشی کانادا در عرض ۲ سال با مشاهده مستقیم بررسی شد. از ۳۴۸۷ نفری که بررسی شدند، مجموعا ۷۳۶۴ موقعیت بهداشت دست مورد مطالعه قرار گرفت، که میزان رعایت بهداشت دست ۴۵ درصد بود و بیشتر این رعایت بعد از تماس با بیمار یا مایعات بدن وی بود و بیشتر اوقات دستکش جایگزین شستن و ضدعفونی کردن دستها شده بود(۲۰).
در مطالعه دیگری که در سال۱۳۹۰ توسط نظری و همکاران در بابل انجام شد، رفتار بهداشتی کردن دست پرستاران در بخشهای ویژه با مشاهده نامحسوس و چک لیست بررسی شد. در کل ۱۵۹ موقعیت ارزیابی شد که پرستاران مورد مشاهده در ۱۵۰ موقعیت (۳/۹۴درصد) جهت رعایت بهداشت دست، از دستکش استفاده کردند، اما فقط در۲۷ موقعیت (۹۸/۱۶درصد) اقدام به بهداشتی کردن دستها (۷۴ درصد با مایع الکلی و ۲۶ درصد با آب و صابون ) نمودند و بیشتر این موارد (۹۸/۱۶ درصد) بعداز تماس با بیمار بود در نتیجه میزان رعایت بهداشت دست کمتر از حد انتظار بوده است(۱۰).
در مطالعه ای با عنوان “مروری بر متون بهداشت دست در ایران"، مقالات پژوهشی منتشر شده بین سالهای ۱۳۹۱-۱۳۷۵، در زمینه بهداشت دست مورد بررسی قرار گرفتند. از مجموع ۱۴ مقاله مورد بررسی، هفت مطالعه به صورت توصیفی، شش مطالعه آزمایشگاهی و یک مطالعه بصورت مداخله آموزشی انجام شده بود. در مطالعات مورد بررسی، آگاهی، پذیرش و عملکرد کارکنان بهداشتی بویژه در بخش های ویژه ضعیف گزارش شده و در کل، پرستاران در ۸۳ درصد از
موقعیتها اقدام به رعایت بهداشت دست نمی‌کردند. بیشترین موارد بهداشتی کردن دستها (۴۳ درصد) بعد از تماس با بیمار بوده، و در مواقع دیگر شستشو به موقع انجام نمی‌شد. همچنین این بررسی نشان داده که تنها برخی از عوامل موثر بر بهداشتی کردن دست در یکی از مطالعات بررسی شده است نویسنده در پایان اشاره می‌کند که مطالعات مزبور از انسجام لازم وکافی برخوردار نیستند و نیاز هست تا مطالعات جامع‌تری با حجم نمونه کافی و با کاربرد ابزارهای مطالعاتی تائید شده از نظر روایی و پایایی انجام شود(۴۵).
دلایل عدم رعایت بهداشت دست اشاره شده در مقالات
ون بیک^[۸] (۲۰۰۹) در مطالعه‌ای با عنوان شناسایی دلایل رعایت بهداشت دست ضعیف، اشاره می‌کند که فقدان مدلها و هنجارهای اجتماعی مثبت در میان پزشکان ارشد و مدیران ممکن است از عوامل بازدارنده رعایت بهداشت دست باشد، وی در ادامه اشاره می‌کند که اگر رفتار بهداشت دست براستی تحت تاثیر ” تمایل افراد به تمیزی خودشان” و “رفتار سایر کارکنان” قرار می‌گیرد، پس برگزاری کارگاهها و دوره‌های آموزشی که بر محافظت از بیمار تاکید دارند، ممکن است تاثیر کمتری داشته باشد(۳۰).
سلمان^[۹] (۲۰۱۰) و همکاران موانع رعایت بهداشت دست را بر اساس خودگزارش دهی کارکنان بهداشتی-درمانی به اشکال زیر توصیف می‌کند: فراموشی شستشوی دست، عدم شستشو به علت اینکه بیماران آنها مشکل پزشکی جدی نداشتند، عدم شستشوی دست به علت الگو گرفتن
از پیشکسوتان و همکاران دیگر، فقدان صابون و دستمال کاغذی، عدم شستشو به علت پوشیدن دستکش، عدم شستشو به علت فقدان محلول الکلی کنار تخت ، ترس از صدمه پوست دست در اثر شستشوی مکرر، فقدان سینک در دسترس، عدم شستشو به علت نبود زمان کافی و نیاز به توجهات پزشکی فوری، فقدان دوره‌های آموزشی از سوی پرستار کنترل عفونت در مورد لزوم رعایت بهداشت دست (۳۷).
لارسون^[۱۰] (۲۰۰۴) فقدان برنامه‌های آموزشی و انگیزشی ، نبود فیدبک گروهی و فردی نسبت به عملکرد بهداشت دست، نقص در تجهیزات موجود، سیاست مدیریتی نامناسب، فقدان الگوهای مناسب برای افزایش تعهد کارکنان را از موانع رعایت بهداشت دست ذکر کرده است(۳۶).
بلوچی و همکاران( ۱۳۸۹) علت پذیرش کم رعایت بهداشت دست با مواد الکلی را در زمینه اعتقادات مذهبی، عدم احساس تمیزی و آموزش ناکافی ذکر کرده است (۲۱). نتایج بررسی دیگری که توسط جلالی (۲۰۰۹) و همکاران انجام شد، حاکی از تاثیر آموزش پرسنل درافزایش رعایت بهداشت دست است و این مورد را به عنوان اولین قدم در راستای کنترل عفونت نام برده است (۳۵). مطالعات دیگری نیز تاثیر سیستمهای مشوق و هشدار دهنده را در افزایش استقبال از مسئله شستن دستها بررسی کرده است(۵۳). خشکی پوست دست، مدت زمان مورد نیاز برای شستشو، بعد مسافت بین محل شستشوی دست تا بالین نوزاد، نیز از دلایل امتناع پرستاران برای دست شستن ذکر شده است(۳۷).
نتایج تحقیق اراسموس^[۱۱] (۲۰۱۰) نشان می دهد، تنها فاکتوری که باعث میزان رعایت بالاتر می‌شود نوع کار (تماس با خون وترشحات) بوده است. اراسموس یک مرور سیستماتیک از مطالعات انجام شده قبل از ژانویه ۲۰۰۹ بر روی مشاهدات یا خودگزارش‌دهی کارکنان انجام داد، نتایج بر اساس نوع حرفه کارکنان قبل و بعد از تماس با بیمار، گروه بندی شد. ارتباط بین میزان رعایت و نقش افراد استخراج شد. اراسموس در نهایت به این نتیجه رسید که پزشک بودن، سطح فعالیت بالا، کار با خون و ترشحات، بازخورد از عملکرد کارکنان و دسترسی به مواد و تجهیزات شوینده از جمله موقعیتهایی بودند که با میزان رعایت بهداشت دست در ارتباط معنی‌دار بود. همچنینی اراسموس بر اساس مطالعه خود اشاره کرده است رعایت بهداشت دست بر طبق گایدلاینها یک مشکل جهانی است که ابزارهای استانداردی را برای تحقیق و مشاهده می‌طلبد و مدلهای نظری از علوم رفتاری در سطح بین المللی باید برای توصیف بیشتر مشکلات بهداشت دست استفاده شود(۲۹).
مطالعه‌ای نیز در بیمارستان ۱۷ شهریور برازجان توسط بهمنش و همکارانش با عنوان بررسی اجرا و نحوه شستن دست براساس استاندارد WHO انجام شده، در چکیده این مطالعه اشاره شده است که طی تجزیه و تحلیل چک لیست ها مشخص شد که ۵۰ درصد پرسنل نارضایتی از کیفیت نامرغوب صابونهای مایع و۳۰ درصد عدم اجرای روش صحیح شستن دست و ۲۰ درصد عدم آگاهی از موقعیتهای شستن دست داشتند و طی مداخلاتی که انجام شده بود میزان کشت مثبت دست پرسنل از ۹۳ درصد به ۵۴ درصد کاهش یافته بود، ۹۰ درصد پرسنل روش صحیح شستشوی دست را انجام دادند و ۵۰ درصد از بیماران این آگاهی را یافتند که از
پرسنل بخواهند قبل از انجام مراقبت های درمانی دست خود را بشویند(۵۴). موانع مشابه در مطالعات متعدد دیگری نیز اشاره شده است (۲۴, ۳۸, ۳۹, ۵۵-۶۰).
با توجه به پذیرش پایین کارکنان مراقبت بهداشتی نسبت به رعایت بهداشت دست، و پایداری موضوع عفونت بویژه در بخش‌های حساسی چون نوزادان(۳۰, ۳۱) اقداماتی برای افزایش رغبت کارکنان بهداشتی برای رعایت بهداشت دست انجام شده که در این میان برگزاری دوره‌های آموزشی جهت افزایش آگاهی افراد مورد توجه ویژه‌ای بوده(۴۱)، اما در این مورد نیز توافق نظر به دست نیامده است چون بعضی از مطالعات با وجود داشتن آگاهی و دانش مناسب کارکنان، بهداشت دست را ضعیف معرفی کرده است(۴۲) و بر عکس عده‌ای افزایش دانش کارکنان را اولین قدم در راستای رعایت بهداشت دست ذکر کرده‌اند(۲۱). مطالعات مخلتف در مورد کفایت آگاهی پرستاران از بهداشت دست به نظر واحدی دست نیافته‌اند(۴۰, ۴۳) عسگریان (۲۰۰۸) در مطالعه ای تحت عنوان ” بهداشت دست در کارکنان مراقبت سلامتی ایران ” اشاره می‌کند آگاهی کارکنان پرستاری در مورد احتیاطات استاندارد کافی نیست، چون برخی از آنان معتقدند که با پوشیدن دستکش، نیازی به شستن دست نیست(۴۰). نتایج مطالعه بررسی دانش و عملکرد کارکنان پرستاری در مورد کنترل عفونت بیمارستانی در اصفهان نشان داد که تنها ۲/۴۳ درصد از آنها از سطح دانش خوبی بهره مند بوده اند(۴۴). نجفی ۱۳۹۲ در مطالعه مروری خود، آگاهی، پذیرش و عملکرد کارکنان بهداشتی بویژه در بخش های ویژه را ضعیف گزارش کرده و در یک نتیجه‌گیری از متون بهداشت دست در ایران می‌افزاید: به طور کلی پرستاران در ۸۳ درصد از موقعیتها اقدام به م رعایت بهداشت دست نمی‌کنند و در این میان بیشترین موارد بهداشتی کردن دستها (۴۳ درصد)
بعد از تماس با بیمار اتفاق می‌افتد(۴۵).
مروری بر متون
۱- وایت بی^[۱۲] (۲۰۰۶) در یک تحقیق توصیفی با عنوان “چرا کارکنان مراقبت بهداشتی، دست هایشان را نمی‌شویند” اشاره می‌کند که رفتار انسان تحت تاثیر فاکتورهای زیادی چون ویژگی‌های بیولوژیکی، محیط، آموزش و فرهنگ قرار می‌گیرد و هرچند تاثیر این عوامل معمولا با هم سنجیده می‌شود ولی بعضی از آنها بر بعضی دیگر برتری دارد و در مورد کارکنان مراقبت بهداشتی به تئوری رفتار برنامه ریزی شده اشاره کرده و می‌گوید: علت شستشوی دست، نیت پیشین افراد برای شستشوی دست هست و قصد و نیت افراد از انجام یک کار بوسیله سه متغیر (هر چند با درجات متفاوت) پیش بینی می‌شود: ۱- نگرش افراد (یعنی اینکه فرد احساس کند که رفتار او نتایج و ویژگی‌های خاصی داردکه ممکن است برای او سودمند باشد) ۲- هنجارهای درونی (ادرارک افراد از تحت فشار و کنترل بودن توسط سایر افراد و گروه ها) ۳- کنترل رفتاری درک شده (ادراک فرد از سهولت یا دشواری انجام رفتار). وی نتیجه می‌گیرد در سه گروه مورد بررسی خود ( بچه‌ها، مادران، پرستاران )، رعایت بهداشت دست در بچه‌ها به خاطر زدودن میکروبها، در مادران به علت رفتارهای عادتی و در پرستاران به علت محافظت از خود می‌باشد. در ادامه از بعضی عوامل مثل شرایط بیماران، میزان تماس با بیمار و حجم کار، تشخیص بیماری، ظاهر فیزیکی، سن
بیمار ، دیده شدن ترشحات و مایعات بدن بیمار به عنوان عواملی یاد می‌کند که ممکن است در رعایت بهداشت دست تاثیر داشته باشند(۳۱).
۲- عسکریان (۲۰۱۲) در مطالعه خود با عنوان «پیش‌بینی بهداشت دست در بین کارکنان درمانی ایران با بهره گرفتن از تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده» که به منظور شناخت عوامل پیشگویی کننده بهداشت دست در تماس‌های تمیز و آلوده در بیمارستانها بر روی ۱۲۰۰ نفر از کارکنان بیمارستانی در هجده بیمارستان خصوصی و ده بیمارستان دولتی تحت نظر دانشگاه علوم پزشکی شیراز انجام داد، نتایج این طرح نشان می‌دهد که برای موفقیت در رعایت بهداشت دست توسط کارکنان بیمارستانها باید تبلیغ و آموزش بهداشت دست را در سطح جامعه آغاز کرد و در چهارچوب آگاهی رسانی عمومی در سطح جامعه، کارکنان بیمارستان ها هم تبعیت بیشتری برای رعایت بهداشت دست در تماس با بیماران خواهند داشت. این محقق معتقد است که به منظور ارتقای فرهنگ شست و شو یا بهداشت دست، بیماران قبل از معاینه و بررسی توسط تیم درمانی با پرسیدن یک سوال ساده، از رعایت بهداشت دست توسط تیم درمانی خود اطمینان حاصل کنند. عسگریان همچنین با تاکید بر ضرورت وجود ماده نرم‌کننده در کنار ماده ضدعفونی کننده الکل جهت استفاده پرسنل بیمارستان، اشاره کرده که نبود این ماده سبب می‌شود استفاده از ماده ضدعفونی کننده الکل به دلیل ایجاد خشکی پوست مورد استقبال افراد ارائه دهنده خدمات بهداشتی قرار نگیرد. وی در ادامه می‌افزاید، استفاده از دستکش با وجود ضروری بودن بکارگیری در موارد خاص، نمی‌تواند جایگزین شستن دست‌ها شود چراکه هنگام درآوردن دستکش،‌ دستها
ممکن است دوباره آلوده و این آلودگی به فرد ارائه دهنده خدمات بهداشتی – درمانی و یا بیمار بعدی منتقل شود(۴۴).
۳- ماهش^[۱۳] (۲۰۱۰) در مطالعه‌ای با عنوان ” بررسی امکانات شستشوی دست در بخش‌های سرپایی بیمارستانهای آموزشی هند ” اشاره می‌کند که در متون کمبود امکانات شستن دست به عنوان یک مانع برای شستن دست ها گزارش شده است، و مطالعه خود را با هدف ارزیابی امکانات شستن دست در بخش‌های سرپایی انجام می‌دهد، وی بوسیله چک لیستی تمام امکانات بهداشت دست را در این بخش‌ها ارزیابی می‌کند، از ۲۱۱ اتاق مورد بررسی در این مطالعه، امکانات شستشوی دست در ۲۰۹ اتاق ( ۰۵/۹۹ درصد ) موجود بود، از این میان ۲۰۶ اتاق ( ۵۶/۹۸ درصد ) سینک های مربوط به شستشوی دست در نزدیک محل فعالیت پرسنل داشتند، تقریبا همه شیرهای آب ( ۵/۹۹ درصد ) با پدال دستی عمل می‌کردند، ۳۵ سینک ( ۷۵/۱۶ درصد ) مجهز به ظرف صابون نصب شده روی دیوار بود و در مورد ۲۱ سینک (۵/۱۰ درصد )، ظرف صابونهای دیواری شکسته شده بود. در ۱۴ مورد ( ۷۰/۶ درصد ) ظروف صابون خالی بودند و فقط در ۶ مورد( ۸۷/۲ درصد ) محلول ضدعفونی کننده دست موجود بود. ۴ سینک ( ۹۱/۱ درصد ) مجهز به محلی جهت آویزان کردن حوله روی دیوار بود و در مورد ۸ سینک (۸۳/۳ درصد )، میخ نگهدارنده حوله شکسته شده بود. در ۴۳ مورد ( ۵۷/۲۰ درصد ) حوله وجود نداشت و در ۲۳ مورد ( ۱۱ درصد ) حوله‌ها کثیف بودند. در کنار هیچکدام از سینکها دستورالعمل شستن صحیح دستها نصب نشده بود. ماهش نتیجه‌گیری می‌کند که امکانات شستشوی دست هر چند کامل نیست ولی کافی است. لازم هست تا شیرهای آب به نوع اتوماتیک تبدیل و دستمالهای کاغذی جایگزین حوله‌های
پارچه‌ای شود در نهایت می‌افزاید که مدیران بیمارستانها در کشورهای در حال توسعه باید به صورت مستمر در جهت ارائه بهترین امکانات بهداشت دست تلاش کنند(۳۹).
۴- در یک مطالعه برای درک عوامل رفتاری تاثیرگذار در بهداشت دست که توسط جانگ^[۱۴] (۲۰۱۰) و همکاران در کانادا و به روش بحث گروهی متمرکز انجام شد، محققان بعد از تجزیه و تحلیل موضوعی نظرات شرکت کنندگان گزارش کردند که حجم کار بالا و کار در مواقع اورژانسی پایبندی به بهداشت دست را غیرممکن می‌سازد، همچنین آنها گایدلاینهای رعایت بهداشت دست را محافظه‌کارانه دانسته و معتقد بودند بسته به شرایط قضاوت خود آنها برای تعیین زمان رعایت بهداشت دست واقع‌بینانه‌تر از گایدلاینهاست از طرفی بحث در میان شرکت‌کنندگان، شکاف دانش در میان آنها را آشکار ساخت به طوریکه بیشتر آنها تمایل به کسب اطلاعات و آموزش بیشتر در این زمینه داشتند. شرکت کنندگان حفاظت از خود را به عنوان دلیل اصلی آنها را برای رعایت بهداشت دست ذکر کرده بودند، آنها همچنین اقرار کردند به هنگام استفاده از دستکش در زمان های بستری زیاد بیمار، احساس حفاظت بیشتر از خود دارند. دسترسی محدود به محصولات بهداشتی نیز از علل سردرگمی پرسنل ذکر شد، همچنین پزشکان به عنوان الگوی سایر پرسنل در رعایت بهداشت دست مورد خطاب بودند(۵۵).
۵- در یک تحقیق مداخله‌ای (۲۰۱۰) که از طرف سازمان بهداشت جهانی و در راستای بهبود بهداشت دست در کشور فقیر آفریقایی مالی انجام شد، اقدماتی از قبیل معرفی و عرضه محصولات ضدعفونی کننده موضعی، نظارت بر رعایت بهداشت دست، ارائه بازخورد از عملکرد پرسنل در این زمینه، آموزش کارکنان و نوشتن پوسترها و پیامهایی برای یادآوری بهداشت دست
انجام شد. وضعیت بهداشت دست و دانش پرسنل شرکت کننده و زیرساختها و امکانات بهداشت دست قبل و بعد از مداخلات ارزیابی گردید، ارزیابی‌ها نشان دهنده کمبودهای شدید در زمینه امکانات بهداشت دست بود، بعد از انجام مداخلات میزان رعایت بهداشت دست از ۸درصد به ۲۱ درصد و میزان دانش دانش افراد به طور معنی‌داری افزایش یافت. نهایتا انجام مداخلات چندجانبه در زمینه بهداشت دست در کشورهای در حال توسعه و فقیر موفقیت آمیز است و این دولتها باید برای ترویج بهداشت دست این اقدمات را انجام دهند(۵۷).
۶- مطالعه‌ای با عنوان ” ترویج و توسعه پایدار بهداشت دست از طریق برنامه گسترده با تاکید بر تقویت مثبت ” توسط مایر^[۱۵] و همکاران ( ۲۰۱۱ ) در ایالات متحده امریکا انجام شد، در این مطالعه نیمه تجربی در یک بیمارستان ۴۵۰ تخت خوابه، یک سری اقدمات مداخله‌ای در مرکز پایلوت مورد نظر که از نظر عوامل شناختی و رفتاری مورد خطاب قرار گرفته بود، انجام گردید که شامل: ” دسترسی به ضدعفونی کننده های دست، آموزش، حسابرسی و بازخورد مستمر همراه با روش جدیدی از اصلاح رفتار با تمرکز بر تقویت مثبت و تغییر انگیزه ها ” بود. ۳۶۱۲۳ موقعیت بهداشت دست در میان تمام رده‌های کارکنان درمانی از اکتبر ۲۰۰۰ تا اکتبر ۲۰۰۶ مورد مشاهده قرار گرفت و در سال اول بعد از شروع مداخلات، میزان رعایت بهداشت دست به طور معنی داری افزایش یافت، که در طول سالهای بعدی نیز این افزایش میزان رعایت مشاهده شد، هر چند افزایش میزان رعایت در بین پزشکان به اندازه افزایش رعایت در سایر کادر درمانی نبود. بر اساس نتایج این
مطالعه علیرغم بهبود در رعایت بهداشت دست، میزان عفونتهای MRSA^[16] و VRE^[17] کاهش نداشت(۵۸).
۷- لی^[۱۸] (۲۰۱۲) در یک مطالعه میزان آگاهی پرستاران و کارکنان خدمات را بررسی و تاثیر آموزش را بر نحوه عملکرد آنان مورد سنجش قرار داد، هدف مطالعه آموزش بهداشت دست به پرستاران استف و کادر خدمات و بحث در مورد استراتژیهای مربوطه بود. بعد از آموزش سوالاتی در مورد تعاریف بهداشت دست، اهمیت بهداشت دست و میزان آگاهی از اندیکاسیونهای بهداشت دست از شرکت کنندگان پرسیده شد. روش شستن دست شش مرحله‌ای بر روی یک چک لیست درج شده و به کارکنان داده شد و از آنها خواسته شده تا با آب و صابون دستهای خود را بشویند، و سپس نحوه شستشو از روی چک لیست بررسی شد. بعد از دریافت آموزش و بررسی پاسخنامه‌ها، میزان آگاهی از تعاریف بهداشت دست، اهمیت بهداشت دست و اندیکاسیونهای بهداشت دست به ترتیب ۵۵/۹۳ درصد، ۵۶/۸۰ درصد و ۸۷/۸۳ درصد بود. رعایت صحیح شش مرحله شستن دست ۳۲/۹۲ درصد بود. در نهایت نتیجه‌گیری شده که باید برای تقویت مفاهیم بهداشت دست در میان پرستاران، انواع مختلفی از روش های آموزش بهداشت دست به کار گرفته شود و ترویج دانش بهداشت دست می تواند آگاهی و کیفیت شستن دست را افزایش دهد(۴۱).
۸- اشمیتز^[۱۹] (۲۰۱۴) و همکاران در سال ۲۰۱۴ مطالعه‌ای را با هدف بررسی تاثیر پیاده‌سازی اقدامات چندگانه سازمان بهداشت جهانی در زمینه بهداشت دست در اتیوپی انجام
دادند، این مطالعه به صورت ارزیابی قبل و بعد عملکرد کارکنان بهداشتی در رعایت بهداشت دست بر اساس گایدلاینهای سازمان بهداشت جهانی و در سه مرحله انجام شد. ۱- ارزیابی اولیه از وضعیت رعایت بهداشت دست و بررسی زیرساخت های بیمارستان در زمینه بهداشت دست ۲- اجرای مداخلات ( شامل توزیع ضدعفونی کننده‌های دست تجاری، اجرای یک سری اقدامات توصیه شده از طرف سازمان بهداشت جهانی در جهت رعایت بهداشت دست) ۳- بررسی میزان رعایت بهداشت دست توسط کارکنان مراقبت بهداشتی، بعد از اجرای مداخلات.
بعد از اجرای مداخلات ادراکات کادر درمانی نسبت به اقدامات و میزان پذیرش محلولهای ضدعفونی کننده از طریق یک فرم نظر سنجی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته‌ها در این مطالعه، در ابتدا مواد ضدعفونی کننده به ندرت در دسترس بودند و تنها ۲۰ درصد از سینکها مجهز به مواد شوینده دست بودند. به دنبال اجرای اقدامات مداخله‌ای، افزایش قابل ملاحظه‌ای در میزان رعایت بهداشت دست مشاهده شد، به طوری که میزان رعایت ار ۱/۲ درصد در ابتدا به ۷/۱۲ درصد بعد از اجرای مداخلات افزایش یافت. میزان رعایت در بین تمام پرسنل درمانی به غیر از پزشکان حاضر، افزایش چشمگیر داشت. در نظر سنجی ۶۴درصد افراد استفاده از محلولهای ضدعفونی کننده دست را ترجیح می‌دادند. در نهایت نویسندگان نتیجه‌گیری کرده‌اند که اجرای این اقدمات موفقیت آمیز بوده و کارکنان از کیفیت مواد قبلی ضدعفونی کننده دست نارضایتی داشته‌اند(۶۱).
فصل سوم: روش پژوهش
نوع پژوهش
جامعه پژوهش
روش نمونه‌گیری
معیارهای ورود به مطالعه
معیارهای خروج از مطالعه
زمان مطالعه
مکان مطالعه
حجم نمونه
مشخصات فردی- اجتماعی نمونه‌های پژوهش
ابزار گردآوری داده‌ها
پرسشنامه دموگرافیک
پرسشنامه بررسی موانع رعایت بهداشت دست
پرسشنامه اگاهی از بهداشت دست
اعتبار علمی- روایی ابزار
اعتماد علمی- پایایی ابزار
روش تجزیه وتحلیل داده‌ها
روش اجرا و ملاحظات اخلاقی
این فصل در رابطه با روش پژوهش و ملاحظات اخلاقی تدوین شده است. روش پژوهش در این بررسی شامل نوع پژوهش، جامعه پژوهش، نمونه پژوهش، روش نمونه‌گیری، معیارهای ورود و خروج، محیط پژوهش، ابزار گردآوری داده‌ها، تعیین اعتبار و اعتماد علمی، روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و ملاحظات اخلاقی می‌باشد.
نوع پژوهش: